ویژگی‌های متفاوت و متنوع مواد شیمیایی آلی و معدنی باعث شده به مرور زمان صنایع مختلف از قبیل نفت و گاز، صنایع کشاورزی، تصفیه آب، صنایع بهداشتی و... نیازمند استفاده از این مواد گردند.همین مساله منجر به افزایش میزان تولید مواد اولیه شیمیایی در جهان شده است.
به گزارش ایسنا، بنابراعلام شیمی بازار، میزان تولید مواد شیمیایی آلی و معدنی در مقیاس جهانی در سال ۲۰۲۰ نسبت به مدت مشابه سال گذشته به میزان ۱.۲ درصد رشد یافته و عمده سهم رشد مربوط به کشورهای قاره آسیا بوده است.
بخش ساخت مواد و محصولات شیمیایی با تولید نهاده‌های موردنیاز دیگر بخش‌های اقتصادی و با نسبت کمتر دریافت نهاده از سایر بخش‌ها به تحقق اهداف برنامه‌های توسعه کشور کمک زیادی می‌کنند. افزایش میزان صادرات غیرنفتی و افزایش متوسط رشد سالیانه ارزش‌افزوده کشور از پیامدهای مثبت رشد و توسعه این صنعت است.
در حال حاضر صدها شرکت ایرانی، مواد و کالاهای صنایع شیمیایی را با فناوری استاندارد و کیفیتی شایسته صادرات تولید می‌کنند که پتانسیل رقابت با بسیاری از نمونه‌های خارجی را دارند.
امروزه چین بزرگترین شریک تجاری ایران است و صنایع این کشور بزرگترین خریدار مواد و محصولات شیمیایی کشورمان هستند.
میزان سهم فروش مواد شیمیایی در صادرات غیر نفتی ایران
یکی از مهم‌ترین اقلامی صادراتی ایران، انواع فراورده‌های شیمیایی و پتروشیمی هستند و میزان سهم فروش این مواد در صادرات غیرنفتی رقمی قابل توجه است. در سال ۱۳۹۶ این میزان بیش از ۲۶ درصد گزارش شده که در مقایسه با میانگین این سهم در بازه پنج ساله قبل از آن، رشد حدود ۲% را نشان می‌دهد.
همچنین سهم ارزش افزوده این حوزه ۲۷.۶۴ درصد است که در قیاس با سایر صنایع بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده و همین امر نشان‌دهنده سودآوری بالای صنایع شیمیایی است.
طبق آمار ارائه شده مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی چنانچه بخش ساخت مواد و محصولات شیمیایی از صنعت ایران حذف شود، کل دریافتی اقتصاد به صورت نسبی حدود ۳/۸۸ درصد کاهش پیدا می‌کند. از این منظر بخش ساخت مواد و محصولات شیمیایی در میان ۷۱ بخش اقتصادی رتبه ششم را از آن خود کرده است.
البته همه مواد شیمیایی پایه آلی ندارند و به عبارت دیگر محصول کارخانه‌های پتروشیمی نیستند. این خانواده نیز از سهم قابل توجهی در ایجاد ارزش افزوده برخوردارند؛ زیرا در صنایع مختلف کاربردهای گوناگونی دارند.
محصولات پایین‌دستی پتروشیمی به خصوص اسید فسفریک و دی اتانول آمین، به دلیل درگیر بودن با طیف گسترده‌ای از صنایع و استفاده در تولید بسیاری از مواد شیمیایی اساسی، در ایجاد ارزش افزوده از اهمیت بسیاری برخوردارند.
همچنین در حال حاضر صنایع به خرید پلی آلومینیوم کلراید تمایل زیادی دارند تا جایی که این ماده به یکی از پرمصرف‌ترین اعضاء این خانواده از مواد شیمیایی صنعتی تبدیل شده است.
در ایران بیشتر از ۸۰ قلم محصولات پتروشیمی در کشور تولید می‌شود و اقلام عمده صادراتی به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ گروه اول، گاز LPG است که طی حدود یک دهه گذشته، بیشتر در حوزه مصرف خانگی و سوخت خودروها کاربرد داشته است؛ اما امروزه بسیاری از کشورهای صاحب تکنولوژی صنایع پتروشیمی، همچون شرق آسیا، از LPG به‌عنوان خوراک صنایع پتروشیمی استفاده می‌کنند.
دومین رقم بزرگ صادراتی ایران از نظر ارزش، متانول است. تقاضای متانول در جهان رو به افزایش است و ایران سهم قابل توجهی در این بازار دارد و هرسال ظرفیت تولید آن در کشور، افزایش می‌یابد.
گروه سوم انواع اتیلن‌ها و پلی‌اتیلن‌ها هستند و چهارمین قلم بزرگ صادراتی ایران، اوره و کود شیمیایی است. اقلام شیمیایی، حلّال‌ها و اقلام ترکیبی در گروه پنجم قرار دارند که در تولید سایر فرآورده‌های نفتی به کار می‌روند.
طبق آمار سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران، یکی از بهترین و مهم‌ترین زمینه‌های سرمایه‌گذاری خارجی و در پی آن، سرمایه‌گذاری داخلی ایران، صنایع شیمیایی است.
از مجموع ۲۲۰ فرصت سرمایه‌گذاری خارجی بزرگ در ایران، ۲۹ فرصت متعلق به صنایع شیمیایی است. در نتیجه، این صنعت برجسته، به سومین صنعت سرمایه‌پذیر در ایران تبدیل گشته است.
در اسناد و برنامه‌های کلان کشور همچون سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، از افزایش صادرات محصولات شیمیایی به عنوان یکی از راهکارهای جلوگیری از آسیب‌پذیری اقتصاد از درآمدهای نفت و گاز، نام برده شده است.
از منظری دیگر محصولات تولیدی این صنعت، تامین‌کننده مواد اولیه بخش‌های بسیاری از اقتصاد ایران است و به همین دلیل اهمیت بسیاری دارد.
در حال حاضر تحریم‌های فلج‌کننده علیه ایران، اقتصاد و صنایع مختلف کشور، به خصوص صنعت پتروشیمی که به‌عنوان یکی از پایه‌های اقتصاد ملی محسوب می‌شود به شدت تحت تاثیر قرار گرفته‌اند.
شرکت‌ها و تولیدکنندگان داخلی تمام توان خود را به کار بسته‌اند که با مدیریت بازرگانی صحیح، این فضای بسته اقتصادی را کنترل کنند تا لطمات و آسیب کمتری به این بخش و در ادامه به اقتصاد وارد شود.
نقش کلیدی این صنعت در اقتصاد ایران قابل چشم‌پوشی نیست و در صورت حمایت دولت در بخش تولید و انتقال فناوری و همچنین تسهیل مقررات صادراتی، این ظرفیت وجود دارد که سهم بزرگتری از بازار جهانی صنایع شیمیایی، نصیب ایران شود.
تمامی کارخانه‌های صنعتی و تولیدی به مواد شیمیایی با کیفیت استاندارد نیاز دارند. تداوم تامین مواد اولیه مورد نیاز شرکت‌ها جهت ادامه فعالیت در این شرایط اقتصادی دشوار، ضروری است و باید این مهم در اسرع وقت و با بهترین کیفیت انجام شود.